گیمیفیکیشن چیست؟

گیمیفیکیشن (Gamification) یا به عبارت بهتر علم سرگرم سازی هدفمند از جمله دانش‌های است که برای طراحی رفتار (Behavioral Design) کاربران استفاده می‌شود. علم گیمیفیکیشن طی سال‌های اخیر، در فضای دانشگاهی و کسب‌وکار موردتوجه قرار گرفته است و تحت عنوان بازی‌سازی شناخته می‌شود. گیمیفیکیشن را می‌توان هنر سرگرم سازی کاربران در محیط‌های جدی مثل محیط‌های بیزینسی، آموزشی و یا حتی اداری دانست که هدف نهایی آن انجام اقدام موردنظر توسط کاربران است.
اهداف نهایی یک پروژهٔ گیمیفیکیشن می‌تواند انجام یک خرید موفق، گرفتن اطلاعات تماس (lead)، پرکردن اطلاعات حساب کاربری، نظرسنجی، جذب کاربران جدید، مشتری سازی، آموزش استفاده از محصول و صدها اقدام دیگر که انجام آن‌ها بدون تکیه بر دانش گیمیفیکیشن هزینه‌بر خواهد بود.

چرا باید از گیمیفیکیشن استفاده کنیم؟

۱. جذب و حفظ کاربران

سرگرم‌کردن کاربران یکی از روش‌های ایجاد وابستگی کاربران به کسب‌وکار شما می‌باشد زیراکه کاربران، مشتاق سرگرم شدن می‌باشند. پیام‌رسان‌های اجتماعی از این طریق مدام تعداد کاربران خود را افزایش می‌دهند. شما با مشاهدهٔ تعداد لایک‌های پست خود در اینستاگرام و پیگیری زندگی دوستانتان به آن وابسته می‌شوید.

۲. دریافت اطلاعات از کاربران

اگر اهل دیجیتال مارکتینگ باشید حتماً به‌خوبی می‌دانید که داشتن اطلاعات کاربرانتان چقدر برای شما ارزشمند خواهد، هرچقدر که اطلاعات شما از کاربرانتان بیشتر باشد هزینه‌های بازاریابی و تبلیغات شما نیز کاهش می‌یابد و حتی بازده کمپین‌های شما نیز افزایش می‌یابد. با دادن امتیاز به‌راحتی می‌توانید اطلاعات تک‌تک کاربران خود را تکمیل کنید تا از آن‌ها در طراحی کمپین‌های تبلیغاتی خود استفاده کنید.
۳٫ ایجاد محبوبیت میان کاربران
گیمیفیکیشن به شکل‌گیری تجربه لذت‌بخش برای کاربرانتان کمک به سزایی می‌کند. ایجاد تجربهٔ لذت‌بخش یا UX ، دانشی است که شرکت‌های بزرگی مثل اپل برای وفادار کردن کاربرانشان از آن استفاده می‌کنند به‌نحوی‌که اگر شما از یکی از محصولات اپل استفاده کنید تجربهٔ استفاده از محصولات شرکت‌های دیگر برای شما آزاردهنده خواهد بود. شما می‌توانید با استفاده از گیمیفیکیشن به شکل‌گیری UX عالی کسب‌وکارتان کمک کنید.

۴. ارائه محتوای آموزشی به کاربران

زمانی که اقدام به طراحی محصول یا خدمات جدید در کسب‌وکار خود می‌کنید بسیاری از کاربران به دلیل ناآشنا بودن فرایندهای جدیدتان در مقابل شما گارد می‌گیرند، این جبهه گیری کاربرانتان ممکن است برای شما هزینه‌های زیادی را به بار بیاورد. به طور مثال: اگر رسانهٔ کسب‌وکار خود را تغییر بدهید و مشتریان خود را از پیج اینستاگرامی به وب‌سایت هدایت کنید آنگاه شما مخالفت مشتریان خود را خواهید دید. با اجرای یک کمپین عالی و با اصول حرفه‌ای گمیفیکیشن شما به‌راحتی مشتریان خود را با کسب‌وکارتان همسو می‌کنید. اگر بازی‌های پیش‌فرض ویندوزXP را به یاد می‌آورید، باید بگویم که مایکروسافت این بازی‌ها را برای تعامل کاربران با ماوس طراحی کرده بود تا آنان با عملکردهای ماوس آشنا شوند.

۵. برندسازی

برندسازی یعنی بازخورد کاربران از شما یا کسب‌وکارتان. هرچقدر که شما میان کاربرانتان به مجموعه‌ای محبوبی تبدیل شوید برند قدرتمندتری خواهید داشت. ایجاد محبوبیت با درگیرکردن کاربران با کسب‌وکار شما فراهم می‌شود. ایجاد کمپین‌های گیمیفیکیشن می‌تواند درگیری کاربرانتان یا در اصلاح اینگیجمنت با شما را افزایش دهد.
علاوه بر موارد یاد شده با انجام درست و اصولی گیمیفیکیشن، هر کسب‌وکاری می‌تواند وارد قلمرو طراحی رفتار کاربرانش شود. با ورد به این قلمرو به‌راحتی می‌تواند پادشاهی خود را در اعماق تفکرات کاربرانش گسترش دهد. اما برای ایجاد یک سناریوی گیمیفیکیشن نیاز به محرک‌های رفتاری دارید که بتوانید با به‌کارگیری آن‌ها اولین قلاب جذب را در ذهن کاربران بیندازید.

محرک‌های رفتاری

محرک‌های رفتاری کاربران را به عمل وامی‌دارند و این اولین قدم در اجرای یک گیمیفیکیشن محسوب می‌شود. هرچقدر این محرک‌ها ساده باشند و انجام توسط کاربران هدف راحتتر باشد آن وقت می‌توانید از موفقیت سناریوی گیمیفیکیشن خودآگاه باشید. بر اساس تحقیقات “ورایان هور” که در کتاب قلاب بیان شده است، محرک‌های رفتاری به دودسته تقسیم می‌شوند. محرک‌های درونی و محرک‌های بیرونی.
محرک‌های درونی مانند احساسات منفی یا مثبت با پیش‌فرض‌های ذهنی به کاربر می‌گویند که در مرحلهٔ بعدی چه اقدامی انجام دهند. همانند احساس تشنگی که به فرد می‌گوید هرچه سریع‌تر برای رفع تشنگی باید اقدام به نوشیدن آب کند.
اما محرک‌های بیرونی اقدام بعدی افراد را با ارائهٔ اطلاعات از محیط اطراف تعیین می‌کنند. همانند پیام اعلان (نوتیفیکیشن) اینستاگرام که کاربر را مجبور به بازکردن نرم‌افزار می‌کند.

پیاده‌سازی گیمیفیکیشن

اولین کاری که در پیاده‌سازی تمام کمپین‌های تجاری خصوصاً گیمیفیکیشن‌ها باید مدنظر داشته باشید، هدف از اجرای کمپین می‌باشد. هدفتان می‌تواند فروش یک محصول، گرفتن اطلاعات، نظرسنجی و یا هر دلیل دیگری داشته باشد.
گام بعدی، تعیین قوانین حاکم بر بازی است. یک بازی بدون قانون هیچگاه جذاب نمی‌شود زیرا بازیکن‌ها می‌توانند با استفاده از هر فریبی بازی را به نفع خود تغییر دهند. بعد از تعیین قوانین بازی وقت آن می‌رسد که مخاطبان خود را شناسایی کنید. شاید این مرحله مهم‌ترین مرحله اجرای یک گیمیفیکیشن موفق باشد. زیرا با ناآگاهی از کاربران خود، نه‌تنها نمی‌توانید یک گیمیفیکیشن موفق را به اجرا دربیاورید بلکه ممکن است که نتیجه کاملاً معکوس عاید شما بشود.

ساخت برنامهٔ گیمیفیکیشن

در طراحی بوم گیمیفیکیشن به عوامل مختلفی نیاز داریم که هر یک متناسب با اهداف گیمیفیکیشن، کاربران کسب‌وکار و خود کسب‌وکار قابل تغییر است. اما مهم‌ترین عاملی که باید به آن دقت کنیم این است که کاربران هدف چگونه وارد چرخهٔ گیمیفیکیشن شوند و تا آخرین مرحلهٔ گیمیفیکیشن در آن باقی بمانند.
برای پاسخ به این سؤال باید از علم گیمیفیکیشن مارکتینگ یا بازاریابی گیمیفیکیشن استفاده کنیم تا کاربران را وارد کمپین تجاری خود کنیم و آن‌ها را برای انجام ادامهٔ مراحل در این چرخه نگهداریم. گیمیفیکیشن مارکتینگ به بیان ساده یعنی ایجاد انگیزه در کاربران برای ورد به مراحل بعدی بازی می‌باشد.
بر اساس بررسی‌هایی که در حوزه‌های مختلف گیمیفیکیشن صورت‌گرفته است برای اجرای یک گیمیفیکیشن موفق نیاز به عوامل زیر دارد تا بتواند انگیزهٔ کاربران را تحریک کند.

۱. ایجاد چالش: وجود چالش یکی از اصلی‌ترین محرک‌های وردی به هر کمپینی محسوب می‌شود. ایجاد چالش یک انگیزانندهٔ قوی برای محرک‌های بیرونی کاربر می‌باشد هرچقدر که چالش ابتدایی آسان‌تر باشد محرک‌های بیرونی قدرت بیشتری برای کنترل رفتار کاربران دارد.

۲. هدف: چالشی که ایجاد می‌کنید باید هدفمند باشد تا کاربران انگیزه‌ای برای ادامهٔ آن داشته باشند. دادن امتیاز برای موفقیت در مراحل گیمیفیکیشن، جایزه، کد تخفیف، ارسال رایگان یا معرفی کاربر به‌عنوان بهترین عضو سایت و … عوامل انگیزانندهٔ هستند که کاربران را وارد سیستم گیمیفیکیشن شما می‌کند

۳. ایجاد حس رقابت: با قراردادن جدول رده‌بندی می‌توانید حس رقابت را میان کاربرانتان تقویت کنید. همانند تعداد فالئورها و تعداد لایک‌های پست در اینستاگرام که کاربران را برای فعالیت بیشتر در این نرم‌افزار وادار می‌کند و باعث می‌شود که شما زمان بیشتری را در این نرم‌افزار سپری کنید. با تقویت حس رقابت در کاربرانتان به‌راحتی می‌توانید آنان را تا آخرین مراحل بوم گیمیفیکیشن خود نگهدارید.

۴. امتیاز و پاداش: دریافت امتیاز باعث ایجاد تعامل بیشتر کاربران می‌شود وجود سیستم امتیازدهی باعث می‌شود که کاربران احساس کنند که در یک رقابت جدی هستند و هیچ‌کدام از اقدامات آنان بیهوده نیست.

۵. سطح‌بندی: امتیازهایی که کاربران دریافت می‌کنند باعث ارتقای آن‌ها در جدول رده‌بندی می‌شود. شما می‌توانید به‌ازای دریافت تعداد محدود امتیاز به آن‌ها ستاره بدهید و با هر ستاره قابلیت‌هایی خاصی را برای کاربران خود در نظر بگیرید. زیرا کاربرانی که سطوح مختلف سیستم گیمیفیکیشن شما طی کرده‌اند انگیزهٔ بیشتری برای ادامهٔ مراحل بازی دارند

۶. ارائه بازخورد سریع: یکی از مهم‌ترین محرک‌های بازی که به نگه‌داری کاربران کمک بسزایی می‌کند دریافت سریع نتیجهٔ هر اقدام کاربر است. اگر کاربرانی که در سایت شما اقدامی انجام می‌دهند سزاوار پاداش باشد باید قبل از خروج آنان از سایت پاداش خود را دریافت کنند تا انگیزهٔ بیشتری برای ادامهٔ مراحل داشته باشند
موارد بالا تنها ۶ مورد از پراستفاده‌ترین محرک‌های رفتاری برای واردکردن یا نگه‌داشتن کاربران در یک گیمیفیکیشن بود. اما تمام تکنیک‌های گیمیفیکیشن‌ به این ۶ مورد خطم نمی‌شود و شما می‌توانید با مطالعه‌ی بیشتر محرک‌ها، عوامل تاثیرگذار دیگری را برای پیاده سازی گیمیفیکیشن در کسب‌وکار خود بیابید. برای مطالعه‌ی بیشتر در این خصوص می‌توانید کتاب قلاب که به ایجاد عادت‌های ثروت ساز در کاربران پرداخته است را مطالعه کنید.
با موارد یاد شده و کمی مطالعهٔ بیشتر در این زمینه می‌توانید گیمیفیکیشن‌های موفقی را با اهداف مختلف به اجرا دربیاورد اما بد نیست چند نکته را فراموش نکنید.

۱. افراط نکنید

برگزاری کمپین‌های گیمیفیکیشن پشت‌سرهم می‌تواند وقت شما را تلف کند و با وجود موفقیت در گیمیفیکیشن کسب‌وکار شما از زوایای دیگری تحت تأثیر بگذارد. همچنین ممکن است با انجام کمپین‌های زیاد کاربران خود را خسته کنید.

۲. با برنامه پیش بروید

بی‌دقتی در اجرای هر کمپینی می‌تواند وقت و هزینه‌های شما را از بین ببرد. قبل از شروع همیشه یک چک‌لیست از تمام کار‌هایی که باید انجام دهید را تهیه کنید و سپس برای آن‌های زمان اجرا تعیین کنید تا اقدامات شما طبق برنامه پیش بروند. بهتر است زمان‌های مناسب را برای اجرای کمپین‌های خود را شناسایی کنید زیرا شاید کاربران شما در زمان شروع کمپینتان در شرایط مساعدی نباشند. شاید کاربران هدف شما در آن لحظه مشغول دید سریال مورد علاقه‌ی خود باشند یا بخاطر باخت تیم ورزشی محبوب خود در شرایط روحی مناسبی نباشند. بهتر است قبل از اجرای کمپین‌های خود با دقت به جزئیات توجه کنید و یک برنامه‌ی کامل داشته.

۳. کاربران خود را بشناسید

برای شناسایی درک مشتریان خود وقت بگذارید، ارزش‌ها و باورهای آن‌ها را بشناسید، توانمند‌های آنان را برای حل مسئله پیداکنید. احساسات، خواسته‌ها و نیاز های آن را بررسی کنید. و کمپین خود را متناسب با مخاطبان و کسب‌وکار خود طراحی و به اجرا در بیاورید.

۴. از محوریت کسب‌وکارتان خارج نشوید

طراحی یک بازی کار دشواری است اما از آن دشوارتر ربط دادن آن به کسب‌وکار خودتان می‌باشد. اگر بازی که طراحی می‌کنید با کسب‌وکار شما سنخیتی نداشته باشد نمی‌توانید برای کمپین خود پایان خوشی را انتظار داشته باشید. بهتر است در انتخاب محرک دقت کافی داشته باشید.

۵. خلاق باشید

خلاقیت در هر زمینه‌ای اهمیت فراوانی دارد، بخصوص در سرگرم‌کردن دیگران. استفاده محرک‌های جدید می‌تواند عکس‌العمل کاربران را بیشتر تحت تأثیر قرار دهد. سعی کنید خلاقیت خود را مسیر جذاب شدن و ساده‌تر شدن مراحل بازی خرج کنید.

۶. پاداش را هدر ندهید

هرچقدر در دادن امتیاز دست‌ودل‌باز باشید به همان اندازه ارزش امتیازهای شما کاهش می‌یابد. امتیازهای شما به‌گونه‌ای تنظیم شود که کاربران از دریافت آن احساس خوشحالی کنند و مایهٔ افتخار آن‌ها باشد. اگر امتیازهای خود را تا حدی دست‌نیافتنی جلوه دهید در این صورت با دریافت هر امتیاز، کاربر برای ادامهٔ مراحل گیمیفیکیشن شما مشتاق‌تر می‌شود.

چند نمونه گیمیفیکیشن

۱. کارت عضویت: فرض کنید با رفتن به کافی‌شاپ شما از صاحب آن یک کارت عضویت دریافت می‌کنید. پشت کارت عضویت شما عکس ۱۰ فنجان قهوه وجود دارد و با هر با نوشیدن هر قهوه در آن کافی‌شاپ یکی از آن‌ها توسط مالک کافه رنگ‌آمیزی می‌شود و اگر شما بتوانید تمام ۱۰ فنجان را پر کنید می‌توانید یک قهوهٔ رایگان دریافت کنید.
اگر شما بتوانید نیمی از قهوه‌های کارت عضویت خود را پرکنید آیا تمایل شما برای پرکردن نیم دیگر آن در مدت‌زمان کوتاه‌تری افزایش نمی‌یابد؟

۲. نایکی‌پلاس: اپلیکیشن Nike+ مشتریان این برند را مستقیماً با برند نایکی در ارتباط نگه‌داشته داشته است. شما با خرید کفش‌های نایکی می‌توانید در نایکی‌پلاس عضو شوید. این اپلیکیشن با محاسبهٔ میزان دویدن شما و با اشتراک‌گذاری آن با دوستانتان انگیزهٔ درونی شما را برانگیخته می‌کند تا هر روز بتوانید بیشتر از دوستان خود ورزش کنید و میزان کالری مصرفی خود را اندازه‌گیری کنید.
اما هدف نایکی از ساخت این اپلیکیشن فراتر از ایجاد وابستگی از طریق محرک‌های بیرونی می‌باشد. تیم نایکی در آزمایشگاه‌های میزان عمر کفش‌های خود را به دست می‌آورند و زمانی که کاربران مسافت استاندارد را سپری کردند اورا وارد کمپین‌های فروش می‌کنند و کاربر مدام از اپلیکیشن پیشنهادهای شگفت‌انگیز خرید مجدد را دریافت می‌کنند.

۳. چالش سطل آب یخ: مدت زیادی از اجرای چالش آب یخ نمی‌گذرد اما افراد کمی هستند که پشت پردهٔ این چالش جهانی را شناخته بودن چالشی که در زمان کم جهانی شد و بسیاری از اشخاص و افراد مشهور جهان آن پیوستند. اما این چالش جهانی در جریان کمک به جامعهٔ سرطان در نیوزلند که برای مؤسسه ALS در آمریکا صورت گرفت. در این چالش افراد با ریختن سطل آب یخ روی سرشان از دوستان خود درخواست می‌کرد تا آن‌ها نیز به کمپین وارد شوند. افرادی که به این کمپین دعوت می‌شدند حق انتخاب ۲ گزینه را داشتند. یا می‌بایست به مؤسسهٔ ALS کمک نقدی کنند یا باید یک سطل آب یخ روی سر خود بریزند. با جهانی‌شدن این کمپین سیلی از کمک‌های نقدی به سمت این مؤسسه سرازیر شد.

۴. ناکجاآباد اسنپ: ناکجاآباد نام یک قسمت از گیمیفیکیشن اسنپ بود. در این کمپین برندهٔ خوش‌شانس اسنپ سوار یک هلی‌کوپتر شد، به‌صرف یک استیک جانانه به نقطه‌ای دور در دل طبیعت سفر کرد و بعد از خوردن استیک و گرفتن عکسهای سلفی با همان هلی‌کوپتری که رفته بود برگشت.
در ظاهر این کمپین شباهتی به بازی‌سازی و گیمیفیکیشن ندارد، ولی اجرای این کمپین و تبلیغ آن در سطح شهر باعث برندسازی مجموعهٔ اسنپ شد. کمپین تبلیغاتی اسنپ با منحرف کردن افکار بینندگان آن‌ها را به‌صورت نامحسوس به سمت استفاده کردن از خدماتشان تشویق می‌کرد این اتفاق زمانی روی داد که شرکت رقیب با قیمت به‌صرفه‌تر مسافران را جابه‌جا می‌کرد. اما اجرای این کمپین هوشمندانه بازی را به نفع اسنپ تغییر داد.

۵. طراحی سایت در تبریز: این عبارت اسم یک کمپین تبلیغاتی می‌باشد که توسط یک شرکت طراحی سایت در تبریز صورت گرفته است. در تبلیغات این کمپین پیج‌های اینستاگرامی با پرسیدن سوال “قبل از و بعد از کرونا درآمد شما چقدر تغییر کرده است؟” کاربران را وارد این گیمیفیکیشن می‌کردند. افراد بعد از پاسخ به این سوال وارد صفحه‌ای می‌شدند که پرسش‌های جدیدی در انتظارشان بود. در نهایت هر کس با توجه به پاسخ‌های خود یک فایل pdf که حاوی چند توصیه مهم بود دریافت می‌کرد. بعد از خواندن مقاله کاربران تشویق به تماس با شرکت طراحی سایت می‌شدند.

شما با خلاقیت خود و با بررسی گیمیفیکیشن‌های موفق جهان می‌توانید کمپین‌هایی با نرخ بازگشت بالا را به کمک آزمون و خطا در کسب‌وکار خود بسازید و یا حتی طراحی سایت خود را با استفاده از اطول گیمیفیکیشن نهایی کنید. اگر شما نمونه‌های گیمیفیکیشن موفقی را سراغ دارید لطفاً در ادامهٔ این مطلب برای سایر کاربران به اشتراک بگذارید.